Gresham Yasası'nın Açıklaması: Neden İnsanlar Bitcoin Biriktiriyor, Dolar Harcıyor?

Elbette muhtemelen şunu duymuşsunuzdur: “Kötü para, iyi parayı dışlar.” Garip geliyor, değil mi? Ama bu, 16. yüzyıla dayanan gerçek bir ekonomik prensiptir ve nasıl para kullanacağımıza karar verme şeklimizle ilgilidir.

Gresham Kanunu nedir tam olarak?

Fikir basit ama güçlüdür. Piyasada iki tür para olduğunda, insanlar “kötü” olarak kabul ettikleri (daha az değerli) parayı harcar ve “iyi” (daha değerli) parayı saklarlar. İngiliz finansçı Sir Thomas Gresham, I. Elizabeth’e danışmanlık yaparken, yıpranmış veya sahte madeni paraların yasal olarak geçerli olan en değerli paraları piyasadan çektiğini gözlemleyerek bu kavramı popüler hale getirdi. İnsanlar “çirkin” olanı harcamayı tercih eder ve “iyi” olanı saklarlar.

Şimdi bunu kripto paralara uygulayalım

İşte burada işler ilginç hale geliyor. Bir kişinin hem Amerikan doları hem de Bitcoin’e sahip olduğunu varsayalım:

• Günlük alışverişleri için dolarları kullanır (değer kaybına rağmen enflasyon nedeniyle)
• Bitcoin’i değerlenmesini bekleyerek saklar

Bu, 2024’te Gresham Kanunu’nun işlerliğini gösterir. Bitcoin, “iyi para” (değer saklama aracı, altın gibi kıt), iken dolar ise harcamak için "kötü para"dır.

Stablecoin’ler burada modern bir alternatif olarak devreye girer: bunlar, “kötü” paranın dijital karşılığıdır ama kullanışlıdır çünkü BTC veya ETH gibi volatilite olmadan, sabit değeri koruyan günlük işlemler için uygundur.

Mücadele: kripto paralar mı yoksa fiat para mı?

Gresham Kanunu’nun nedenlerini şöyle açıklayabiliriz:

• Hükümetler, kendi paralarını kullanmamızı ister (yasal zorunluluklar ve düzenleyici kurallar)
• İnsanlar, enflasyona karşı koruma amacıyla kripto paraları saklar
• Volatilite, birçok kişinin kriptoyu günlük harcamalarda kullanmaktan kaçınmasına neden olur
• Çin örneği açıktır: yasağı, insanların yasal olarak yuan kullanmasını zorunlu kılmıştır, başka seçenek bırakmamıştır

Ama bir sorun var

Gresham Kanunu, modern kripto dünyasında bazı sınırlamalara sahiptir:

1. Döviz kurları sabit değildir - Bitcoin sürekli dalgalanır, “iyi” ve “kötü” para arasındaki sınır bulanıklaşır
2. İnsan psikolojisi devreye girer - Herkes Bitcoin’i “iyi” olarak görmez; geleneksel paraya olan güven kültürel olarak köklüdür
3. Aşırı volatilite her şeyi karmaşıklaştırır - Bazıları kriptoyu değerlenmesini bekleyerek tutar, bazıları kaybetme korkusuyla harcamaz, bazıları ise güvenmez
4. Fintech yenilikleri kuralları değiştiriyor - Uygulamalar, anında ödemeler, DeFi… para sistemi artık 1556’daki gibi değil

Son nokta

Gresham Kanunu hâlâ geçerliliğini koruyor, ama dijital dünyaya uyarlanması gerekiyor. Burada mesele sadece hangi paranın “daha iyi” veya “daha kötü” olduğu değil; algılanan istikrar, düzenleme, kullanım alanları ve güven faktörleridir. Bu yüzden Bitcoin, değer saklama aracı olmaya devam ederken, stablecoin’ler işlemlerde baskın olmaya devam ediyor ve çoğu kişi günlük ihtiyaçlar için geleneksel parayı kullanmaya devam ediyor.

Asıl soru, hangisinin diğerini dışlayacağı değil; farklı para sistemleriyle nasıl birlikte yaşayacağımızı öğrenmek.